ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အခ်က္အခ်ာေဒသမ်ားကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းေနေသာ အာရွတိုက္၏ အဓိကျမစ္ႀကီး တသြယ္ ျဖစ္သည့္ ဧရာဝတီျမစ္ကို ဆည္ဖို႔ၾကေပေတာ့မည္။
ဧရာဝတီျမစ္ကိုပိတ္၍ (၁၅၂) မီတာ အျမင့္ရိွေသာ ဧရာမဆည္ႀကီး တခုကို တည္ေဆာက္ၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားကို တရုတ္ျပည္သို႔ ပို႔လႊတ္ေရာင္းခ်ရန္ တရုတ္ကုမၸဏီအား ရင္းႏီွးျမွဳပ္ႏွံခြင့္ျပဳခဲ့သည္။
ဧရာဝတီျမစ္သည္ ကခ်င္ျပည္နယ္ရိွ မလိခႏွင့္ အင္မိုင္ခ(ေမခ) ျမစ္ဖ်ားေပါင္းစံုရာမွ ေန၍ စတင္စီးဆင္းသည္။ ဤျမစ္ဖ်ားခံရာ ျမစ္ႏွစ္စင္းလံုးသည္ ဟိမဝႏၱာေတာင္တန္း၏ အေရွ႕ေတာင္ပိုင္းေဒသ မွ ျမစ္ဖ်ားခံလာျခင္းျဖစ္သည္။ အင္မိုင္ချမစ္သည္ ပူတာအို ေျမာက္ဘက္ရိွ လင္ေဂြလာ ေရခဲေတာင္ထြဋ္မွာ စတင္ေပၚထြန္းသည္။ ျမစ္ဆံုသည္ ကခ်င္ျပည္နယ္ ၿမိဳ႕ေတာ္ ျဖစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕၏ ေျမာက္ဘက္ (၂၈) မိုင္ အကြာတြင္ တည္ရိွသည္။
ေရအားလွ်ပ္စစ္လုပ္ငန္း စီမံခ်က္(၇) ခုမွာ ဧရာဝတီျမစ္ဆံု၊ ခ်ီေဗြ၊ ပါရီွး၊ လာကင္၊ ဖီေဇာ၊ ေခါင္ဂလန္ဖူ၊ လိုင္ဇာ ျဖစ္သည္။
ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္သည္ ဤျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ တရုတ္တို႔က တည္ေဆာက္မည့္ ဆည္ႀကီး (၇) ခုအနက္ ပထမဦးဆံုးဆည္လည္း ျဖစ္သည္။
ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္ တည္ေဆာက္ၿပီးသည္ႏွင့္ ဆည္၏ အထက္ပိုင္းတြင္ ေရေလွာင္ကန္ အတြင္းသို႔ ေရျဖည့္သြင္းသည္ ႏွင့္တၿပိဳင္နက္ ေရေလွာင္ကန္ႀကီး၏ အျမင့္ဆံုး ေရခ်ိန္မွတ္ထက္ နိမ့္ေသာေနရာမ်ားမွ လူထုမ်ား ေျပာင္းေရႊ႕ေပးရေတာ့မည္။ သူတို႔၏ အိုးအိမ္မ်ား၊ စိုက္ပ်ိဳးေျမယာမ်ား၊ ဘိုးဘြားပိုင္ ေျမေနရာမ်ားႏွင့္ အထြဋ္အျမတ္ ထားရာေနရာ မ်ားလည္း ေရေအာက္သို႔ ေရာက္ရိွ ျမဳပ္ကြယ္သြားေပမည္။ ေက်းရြာေပါင္း ၄၇ ရြာကို လံုးဝေရဖံုးလႊမ္း သြားမည္ျဖစ္ၿပီး၊ လူဦးေရ ခန္႔မွန္းေခ်အားျဖင့္ ၁၀၀၀၀ မွ် အိုးအိမ္မဲ့ျဖစ္ကာ ေရႊ႔ေျပာင္းၾကရေပမည္။ လံုးဝေရလႊမ္းခံရမည့္ ေက်းရြာမ်ား အျပင္ အျခားေက်းရြာ အမ်ားသည္လည္း လယ္ယာၿခံေျမမ်ား ဆံုးရံႈးႏိုင္ျခင္း၊ သစ္ေတာမ်ား ဆံုးရံႈးျခင္း၊ ကူးသန္းသြားလာေရး လမ္းေၾကာင္းမ်ား ေရျမဳပ္ သြားျခင္းမ်ား ေရလႊမ္းခံရျခင္းေၾကာင့္ ေျပာင္းေရႊ႕လာသည့္ လူထုမ်ား ဝင္ေရာက္လာျခင္း၊ စသည့္ အက်ိဳးဆက္ မ်ားကိုလည္း ခံစားၾကရပါလိမ့္မည္။
ေဒသခံမ်ားသည္ တိုင္းရင္းေဆး သစ္ဥသစ္ဖုမ်ားကို သင့္ေလ်ာ္သည့္အခ်ိန္၊ ရာသီတြင္ ရွာေဖြ စုေဆာင္းၾကသည္လည္း ရိွၾကသည္။ ေနာင္မ်ိဳးဆက္မ်ားအထိ ဆက္လက္သံုးစဲြႏိုင္ရန္ သစ္ပင္၏ ပင္စည္မွ အေပြးကိုမယူဘဲ အကိုင္းအခက္မ်ားကိုသာ ယူၾကပါသည္။ တိုင္းရင္းေဆးဝါးမ်ားအျပင္ အခ်ိဳ႕ေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကလည္း သစ္မဟုတ္ေသာ ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ားအေပၚ မီွခို၍ အသက္ရွင္သန္ ရပ္တည္ေနၾကရသည္။ မိႈမ်ား၊ ဟင္းရြက္မ်ိဳးစံု၊ ေတာထြက္ သစ္သီးမ်ိဳးစံုကို ေရာင္းခ်ကာ ဝင္ေငြရွာ ၾကသည္။ ဤေတာမ်ားသည္ ေက်းလက္ေန လူထုမ်ားအတြက္ ဘဏ္တခုသဖြယ္ တန္ဖိုးရိွလွသည္။
ျမစ္ဆံုဆည္ ေဆာက္လိုက္သည့္အခ်ိန္တြင္ ဤေတာမ်ားမွာ ေရေအာက္ေရာက္သြားေတာ့မည္ ျဖစ္ၿပီး ရွင္သန္ေနထိုင္ႏိုင္သည့္ ဘဝမ်ားလည္း ပ်က္စီး ၿပိဳကဲြၾကရေပေတာ့မည္။
ျမစ္ဆံုေဒသ၏ သဘာဝအလွအပႏွင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား၏ ၾကြယ္ဝလွေသာ ယဥ္ေက်းမႈေၾကာင့္ လူမ်ားစြာ လာေရာက္ လည္ပတ္ေလ့ရိွပါသည္။ ခရီးသြားလုပ္ငန္းမွေန၍ ေဒသခံမ်ား ဝင္ေငြ ရရိွေနပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အေရးပါသည့္ေနရာမ်ား ေရျမဳပ္ဆံုးရံႈးရေတာ့မည္ ျဖစ္သျဖင့္ လူအမ်ား ဂုဏ္ယူခဲ့ရေသာ ေနရာမ်ားသည္ ေနာင္မ်ိဳးဆက္မ်ားစြာတိုင္ ဆံုးရံႈးသြားေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။
ဆည္တည္ေဆာက္လိုက္မႈေၾကာင့္ ျမစ္ညာေဒသတြင္ ငါးမ်ားေရႊ႕ေျပာင္း အေျခခ် သားေပါက္မႈကို ပိတ္ပင္လိုက္သကဲ့သို႔ ျဖစ္သြားေစမည္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေရကာတာ အတြင္းႏွင့္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္း ေဒသမ်ားတြင္ ငါးအေရအတြက္ က်ဆင္းလာႏိုင္သကဲ့သို႔ ငါးမ်ိဳးစိတ္ မ်ားလည္း ေလ်ာ့နည္းလာႏိုင္သည္။
ျမစ္ေအာက္ေျချမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္ႏွင့္ ျမစ္ေၾကာင္းႏွင့္ နီးစပ္ရာေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းမ်ားတြင္ ဆည္ႀကိီးမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚရေသာ ဆုိးက်ိဳးမ်ားကို သိသိသာသာ ႀကံဳေတြရႏိုင္ပါသည္။
အထူးသျဖင့္ ျမစ္၏ ေရစီးဆင္းမႈမ်ား ေျပာင္းလဲသြားၿပီး ေရလႊမ္းႏံုးတင္ေသာ လြင္ျပင္မ်ားကို ေျပာင္းလဲ သြားေစႏိုင္ပါသည္။ ဤသို႔ ျဖစ္သည္ႏွင့္အမွ် ျမစ္ေရက်ခ်ိန္တြင္ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ တံငါလုပ္ငန္း၊ အိမ္ေမြးတိရစာၦန္ေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္း၊ ႏံုးတင္ေျမႏုလြင္ျပင္မ်ားတြင္ သစ္ေတာထြက္ ပစၥည္းမ်ား ရွာေဖြ စားေသာက္ ေနထိုင္ၾကေသာ သူမ်ား၏ သက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းလုပ္ငန္းမ်ားသည္လည္း မ်ားစြာ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္ႏိုင္ပါသည္။ ဆည္တည္ေဆာက္ လိုက္ျခင္းႏွင့္ သဘာဝ အရ ေရတက္မႈမ်ား ေလ်ာ့နည္း က်ဆင္းလာသည္ႏွင့္ အမွ် ျမစ္ေအာက္ေျခ ေဒသေနလူထုမ်ား၏ စီးပြားေရးကို ထိခိုင္လာႏိုင္ပါသည္။ သို႔ျဖစ္သည္ႏွင့္အမွ် မိမိတို႔ တတ္ကၽြမ္းထားသည့္ သက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္မႈမ်ားမွာ အလုပ္မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘဲ ေနာက္ဆံုး ေျပာင္းေရႊ႕အေျခခ်ျခင္း၊ ၿမိဳ႕ျပေဒသမ်ား၌ က်ပမ္းလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အလုပ္လုပ္၍ ေငြရွာရျခင္းႏွင့္ ဆင္းရဲမဲြေတမႈမ်ား ျဖစ္လာေစႏိုင္သည္ ဟု ကမၻာ့ဆည္မ်ားဆိုင္ရာ ေကာ္မရွင္က ဆိုထားပါသည္။
ဧရာဝတီျမစ္သည္ ကမၻာေပၚတြင္ ပၪၥမေျမာက္ ႏံုးေျမအနည္အႏွစ္ အက်ဆံုး ျဖစ္ပါသည္။ အနည္အႏွစ္ မ်ားမႈေၾကာင့္ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးအတြင္း အနည္အႏွစ္ ပို႔ခ်မႈႏႈန္း ပိုျမန္ၿပီး သိုေလွာင္ႏိုင္စြမ္းလည္း အလ်င္အျမန္ ေလ်ာ့နည္း က်ဆင္းေစပါလိမ့္မည္။
ဆည္တာတမံမ်ားက ျမစ္မ်ားသယ္ေဆာင္လာေသာ အနယ္အႏွစ္မ်ားကို တားဆီးထားလိုက္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းသို႔ မေရာက္ရိွႏိုင္ေတာ့ပါ။ ဤအနယ္အႏွစ္မ်ားသည္ ပံုမွန္အားျဖင့္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းေဒသရိွ ေရလႊမ္းေနတတ္ေသာ ေျမႏုလြင္ျပင္မ်ားႏွင့္ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚေဒသမ်ားတြင္ သီးႏွံအထြက္ေကာင္းေစရန္ ေျမၾသဇာအျဖစ္ ျဖည့္ဆီးေပးၾကပါသည္။ ထို႔ျပင္ ေရေနအပင္မ်ားႏွင့္ ငါးမ်ားအတြက္လည္း အာဟာရဓါတ္ ျဖစ္ေစပါသည္။ ဆည္မ်ား တည္ေဆာက္လိုက္ျခင္းေၾကာင့္ သဘာဝအရ ေရလႊမ္းမိုးတတ္သည့္ ပံုစံကို ပ်က္စီး သြားေစၿပီး ႏံုးတင္ ေဒသမ်ားႏွင့္ ျမစ္ေအာက္ေျခရိွ ႏံုးတင္ လြင္ျပင္မ်ားသို႔ သဘာဝအရ ေရႏွင့္ ေျမဆီဓါတ္မ်ား ျဖည့္တင္းေပးမႈကို ဟန္႔တား လိုက္သည့္ႏွယ္ ရိွေစပါသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္တြင္ စိုက္ပ်ိဳးေရး အထြက္ႏႈန္းကို ထိခိုက္ေစပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚေဒသသည္ ျမန္မာ့ဆန္အထြက္၏ ၆၀% ကို ထုတ္လုပ္ေပးေနေသာ ေဒသလည္း ျဖစ္ရာ မ်ားစြာ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္မႈ ရိွလာေစႏိုင္ပါသည္။
ႀကီးမားေသာ ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္ လုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ ေရစီးဆင္းမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ဤအတြက္ေၾကာင့္ ျမစ္ေၾကာင္းရိွ ျမစ္ကမ္းပါး တိုက္စားမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္သည္။ ေရေလွာင္ထားသည့္ ဆည္မွ ေရထုတ္လႊတ္လိုက္သည့္အခါ ဆည္သည္ ဆာေလာင္ေနသည့္ႏွယ္ ျဖစ္လာပါသည္။ တာတမံအေနာက္တြင္ အနယ္ထိုင္ေနေသာ အနယ္အႏွစ္မ်ားကို ျပန္လည္ ျဖည့္ဆီးႏိုင္ရန္ အတြက္ ျမစ္ကမ္းပါးမ်ားကို တိုက္စားမႈမ်ား ျဖစ္ေစၿပီး ဤအတြက္ေၾကာင့္ ကမ္းပါးတိုက္စားမႈမ်ား ပို၍ ျဖစ္ေစပါသည္။ ျမစ္ကမ္းပါးမ်ား ရုတ္တရက္ တိုက္စားၿပိဳက်ျခင္းသည္ အႏၱရာယ္တခု ျဖစ္သကဲ့သို႔၊ ေက်းရြာေနလူထုမ်ားမွာ ၄င္းတို႔၏ အိမ္မ်ားကို ကုန္းတြင္းပိုင္းသို႔ ပို၍ ေျပာင္းေရႊ႕ၾကရသည့္ အေျခအေန ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ျမစ္ဆံုအနီးတြင္ မ်ားေသာ လူထုမ်ားမွာ မိုးရာသီတြင္ စပါးစိုက္ပ်ိဳးၾကၿပီး၊ ေႏြရာသီတြင္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ စိုက္ပ်ိဳးၾကပါသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သည္ ေျမဆီၾကြယ္လွေသာ ျမစ္ကမ္းေဒသကို အသံုးခ်၍ စိုက္ပ်ိဳးၾကၿပီး မိသားစုစားရန္ အတြက္ မီွခိုေနၾကရပါသည္။ အကယ္၍ ဤျမစ္ကမ္းပါးသာ တိုက္စားၿပိဳက်ခဲ့ပါက ဤေျမဆီၾကြယ္ဝလွေသာ ေျမမ်ားတြင္ သူတို႔မီွခိုေနထိုင္ ၾကရသည့္ အခြင့္လည္း ဆံုးရံႈးသြားရဖြယ္ ရိွပါသည္။
ငလ်င္ႀကီးမ်ား၏ ျပင္းအား၊ တည္ေနရာႏွင့္ ထူးျခားခ်က္မ်ားကို လိုက္၍ ငလ်င္မ်ားေၾကာင့္ ဆည္မ်ား၌ အက္ေၾကာင္းမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစႏုိင္ၿပီး တခါတရံ ဆည္ၿပိဳက် က်ိဳးေပါက္သည္အထိ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ ငလ်င္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ အႏၱရာယ္မ်ား ေလ့လာအကဲျဖတ္ေရး အစီအစဥ္ (Global Seismic Hazard Assessment Program) ၏ အခ်က္အလက္မ်ားအရ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ငလ်င္အႏၱရာယ္ ျမင့္ေသာ အေျခအေနမွ အလြန္တရာ ျမင့္မားစြာ တည္ရိွေနေသာ ေဒသအတြင္းတြင္ က်ေရာက္ေနၿပီး ေျမာက္ပိုင္း ကခ်င္ျပည္နယ္ ႏွင့္ စစ္ကိုင္းတိုင္း အတြင္းတြင္ တသမတ္တည္း ျမင့္မားစြာ ရိွေနခဲ့ပါသည္။ ဧရာဝတီ ျမစ္ဆံုဆည္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ျဖတ္သြားေသာ ယူေရရွားေျမျပတ္လႊာႏွင့္ အိႏၵိယေျမျပတ္လႊာေတြ႕ဆံုရာ ငလ်င္အက္ေၾကာင္းမွ ကီလိုမီတာ ၁၀၀ ေအာက္ေလ်ာ့နည္းေသာ ေဒသအတြင္း က်ေရာက္ေနပါသည္။ စစ္ေၾကာင္း ေျမလႊာျပတ္ေၾကာင္းတြင္ တိုင္းတာမႈအရ ျပင္းအားအဆင့္ (M 7.0- 8.0) အဆင့္ရိွေသာ ငလ်င္မ်ားကိုလည္း ေတြ႔ႀကံဳခဲ့ရဖူးပါသည္။ ဆည္ႀကီးမ်ား တည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္ ငလ်င္မ်ားျဖစ္ပြားေစရန္ ပိုမိုတြန္းအားေပး သကဲ့သို႔ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ ဆည္မ်ားေၾကာင့္ ငလ်င္ျဖစ္ေပၚရမႈမ်ားကိုလည္း ေတြ႕ရိွခဲ့ၾကရၿပီး အပိုတိုးလာေသာ ေရဖိအားမ်ားေၾကာင့္ ဆည္ေအာက္ေျခရိွ ေျမအက္ေၾကာင္းငယ္မ်ားတြင္ ဖိအားပိုတိုးလာေစျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ေရကာတာမွ ေရလွ်ံက်သည္ျဖစ္ေစ၊ ဆည္က်ိဳးေပါက္သည္ျဖစ္ေစ ရုတ္တရက္ ေရလႊမ္းမႈ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ ထိုသို႔မဟုတ္လွ်င္လည္း ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္ေသာ စက္ရံုမ်ားတြင္ ခ်ိန္ခါမဟုတ္ဘဲ ရုတ္တရက္ တာတမံမွ ေရစြန္႔ထုတ္သည့္ အျဖစ္မ်ိဳး ရိွႏိုင္ပါသည္။ ေရစြန္႔ထုတ္လိုက္သည့္အခါ ေရအျမင့္ ခ်က္ခ်င္းတက္လာၿပီး ျမစ္အေျခပိုင္းရိွ လူထုမ်ားမွာ ႀကိဳတင္သတိေပးမႈ မရိွဘဲ ေရအႏၱရာယ္ႏွင့္ ႀကံဳေတြ႕ရႏိုင္ပါသည္။ လူအမ်ားအဖို႔ ၄င္းတို႔၏ေလွမ်ား၊ ငါးဖမ္းကိရိယာမ်ား ဆံုးရံႈးၾကရၿပီး ရုတ္တရက္ ေရျမင့္တက္လာမႈေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕မွာ ေရနစ္ေသဆံုး ၾကရပါလိမ့္မည္။
ထင္ရွားေသာ ပညာရွင္တဦးက ဧရာဝတီျမစ္သည္ ကမၻာ၏ထင္ရွားေသာ ျမစ္ႀကီးမ်ားတြင္ တစင္း အပါအဝင္ ျဖစ္သည္ဟု ေဖၚျပခဲ့ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ၄င္း၏စီးဆင္းမႈပမာဏ၊ အရွည္အလ်ားႏွင့္ ဤျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ထိန္းသိမ္းထားေသာ စံုလင္လွသည့္ ဇီဝမ်ိဳးကဲြမ်ားအရ တန္ဖိုးသတ္မွတ္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ က်ယ္ျပန္႔လွေသာ ေရစီးဆင္းရာ လမ္းေၾကာင္း တေလွ်ာက္ရိွ သဘာဝေဂဟေဗဒစနစ္ကို ထိန္းသိမ္းထားရန္သည္ အေရးႀကီးလွၿပီး ျမစ္ေၾကာင္း အတြင္းရိွ ထူးျခားတန္ဖိုးရိွသည့္ ေရညိွေရေမွာ္မ်ား၊ အေကာင္ငယ္မ်ားႏွင့္ ျမစ္ေၾကာင္းကို မီွခိုရွင္သန္ေနၾကရေသာ ျပည္သူလူထုမ်ားအတြက္လည္း အသက္ေသြးေၾကာပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ဆည္ႀကီးမ်ား တည္ေဆာက္လိုက္ျခင္းျဖင့္ ဆိုးက်ိဳးမ်ား ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ျမစ္ေၾကာင္းရိွ သဘာဝေဂဟစနစ္ တည္တံ့ေနမႈကို မထိန္းသိမ္းႏိုင္ေတာ့ပဲ ျမစ္ေၾကာင္း၏ ေဂဟစနစ္ကို ၿပိဳကဲြေစပါသည္။ ဆည္ကျခားထားလိုက္ေသာ ျမစ္၏ အထက္ႏွင့္ေအာက္ ဇီဝမ်ိဳးကဲြမ်ားကို သီးသန္႔ပိုင္းျခားသလို ရိွေစၿပီး၊ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ထိန္းသိမ္း ရွင္သန္မႈစနစ္ကို ျဖစ္ေစေသာ ဇီဝသတၱဝါမ်ား ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာမႈကို ပိုင္းျခားျဖတ္ေတာက္ သလို ျဖစ္ေစပါသည္။ ထို႔ျပင္ ယခင္က ေရလႊမ္းႏံုးတင္ေသာ လြင္ျပင္မ်ားႏွင့္ ျမစ္ေရကိုလည္း ထိေတြ႕မႈ ကင့္မဲ့လာေစပါသည္။ ဆည္မွစြန္႔ထုတ္လုိက္ေသာ ေရမ်ားတြင္ အနယ္အႏွစ္ ပါဝင္မႈနည္းၿပီး၊ ဓါတုသေဘာအရလည္း ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျမစ္ေရ တြင္ျဖစ္လာေစပါသည္။
ေဒသေပါက္ ဌက္မ်ိဳးကဲြမ်ားသည္ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္တြင္ က်က္စားၾကၿပီး ဧရာဝတီျမစ္ အလယ္ပိုင္းေဒသသည္ တိဘက္ႏွင့္ ဟိမဝႏၱာေျမာက္ပိုင္း အျခားေဒသမ်ားမွ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ ၾကေသာ ေရေပ်ာ္ဌက္မ်ားအတြက္ ေဆာင္းခိုရာအတြက္၊ နားခိုအေျခခ်ရာ ေနရာျဖစ္ပါသည္။ ေရ၏ အရည္အေသြး ေျပာင္းလဲသြားျခင္း၊ ငါးမ်ားတည္ရိွမႈ အေရအတြက္ ေျပာင္းလဲသြားျခင္းအတြက္ ဌက္မ်ား အေျခခ်မႈမ်ားတြင္လည္း ထိခိုက္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစလိမ့္မည္။ ကမၻာ၏ အျခားေသာ ေဒသမ်ားတြင္ ရွာေဖြမေတြ႔ႏိုင္ေသာ ဌက္မ်ိဳးမ်ားေပ်ာက္ကြယ္ ဆိတ္သုဥ္းရမည့္ အေျခအေနလည္း ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။
ဤသို႔ သားေကာင္မ်ား ေပ်ာက္ကြယ္သြားရျခင္းသည္ ေရႊ႕ေျပာင္းအေျခခ်မႈ ပံုစံပ်က္ယြင္းသြားေစျခင္း၊ ေရ၏ အရည္အေသြး က်ဆင္းသြားျခင္း၊ ေရ၏ ျမစ္ေၾကာင္း စီးဆင္းမႈ သဘာဝေျပာင္းလဲ သြားျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚႏုိင္ပါသည္။ ဧရာဝတီ ျမစ္ဆံုဆည္ တည္ေဆာက္ေရးႏွင့္ အင္မုိင္ခ(ေမခ) ျမစ္ေပၚတြင္ တည္ေဆာက္မည့္ အဆိုျပဳထားေသာ အျခားေသာ ဆည္မ်ားေၾကာင့္ ယခုကာလကတည္းက မ်ိဳးတုန္းလုနီးပါးျဖစ္ေနေသာ အထူးရွားပါးေနၿပီ ျဖစ္သည့္ ဧရာဝတီ လင္းပိုင္မ်ား ကိုလည္း အႏၱရာယ္ ရိွေစႏိုင္ပါသည္.။ ျမစ္အထက္ပိုင္းတြင္ ဆည္တည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေသာ ျပဒါးဓါတ္မ်ား ဇီဝသတၱမ်ားတြင္ စုပံုသိပ္သည္း လာျခင္းေၾကာင့္လည္း ပို၍ ဆုိးရြားေစႏိုင္ပါသည္။ ျပဒါးဆိပ္သင့္မႈ ျပႆနာမွာ ျဖစ္လာႏိုင္ဖြယ္ ရိွသည့္ ႀကီးေလးေသာ ျပႆနာတခု ျဖစ္ပါသည္။ ဤဓါတ္မွာ လူတို႔၏ ဗဟိုအာရံုေၾကာစနစ္ကုိ အဆိပ္အေတာက္ ျဖစ္ေစေသာ ဓါတ္တမ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။
မလိခႏွင့္ အင္မိုင္ခ(ေမခ)ျမစ္မ်ားသည္ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း အဓိက ေရႊတူးေဖၚ ရွာေဖြၾကရာ ေနရာမ်ားျဖစ္ေနပါသည္။ ေရႊတူးေဖၚထုတ္လုပ္ရာ ေနရာမ်ားသည္ ဆည္တည္ေဆာက္မည့္ ေနရာ၏ ျမစ္ညာပိုင္းျဖစ္ၿပီး၊ ေရတြင္ ျပဒါးဓါတ္ပါဝင္မႈႏႈန္း ျမင့္ေနၿပီး ျဖစ္ေနၿပီဟု ယူဆႏိုင္ဖြယ္ ရိွပါသည္။ ၂၀၀၃ တြင္ စမ္းသပ္စစ္ေဆးခ်က္အရ ဧရာဝတီ ျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္အတြင္း ေနထိုင္ေသာ ငါးအမ်ိဳး(၂၂) မ်ိဳးအတြက္ ျပဒါးပါဝင္မႈႏႈန္း အမွန္ပင္ ျမင့္မားေနေၾကာင္း ေတြ႕ရိွရပါသည္။ ဤေဒသအတြင္း ျမင့္မားစြာ ပါဝင္ေနေသာ ျပဒါးဓါတ္မ်ားသည္ တာတမံ၏ ေနာက္ေက်ာတြင္ စုပံုေနၾကမည္ ျဖစ္ၿပိး ေနာက္ပိုင္းတြင္ မီသိုင္းလ္ မာက်ဴရီအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ဆည္မွ ေရထုတ္လႊတ္သည့္ အခါ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းတြင္ ေနထိုင္ၾကသူမ်ားသည္ ျပဒါးဆိပ္သင့္ေနေသာ ေရႏွင့္ ငါးမ်ားကို ထိေတြ႔ၾကရေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။ ဤဆိုးက်ိဳးကို ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႔ေအာက္ဘက္ ၂၈မိုင္အတြင္း ေနထိုင္ၾကေသာ လူဦးေရေပါင္း (၁၄၀၀၀၀) ကို ထိခိုင္ဖြယ္ ရိွေနပါသည္။ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာတေလွ်ာက္ ေနထိုင္ၾကေသာ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ား၊ ငါးမ်ားကို ဖမ္းစားၾကသည့္ ဌက္မ်ားႏွင့္ အျခားႏို႔တိုက္ သတၱဝါမ်ားသည္လည္း အဆိပ္သင့္ခံရဖြယ္ ရိွေနပါသည္။ လူမႈအဖဲြ႕အစည္းတခုလံုး၏ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္လာေစေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။
ကမၻာ့သဘာဝဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးသမဂၢ ( World Conservatiion Union) ၏ အဆိုအရ ေရေမွာ္ပင္မ်ား ပိတ္ဆို႔ထူထဲလာျခင္း၊ အေျခခ်ေနထိုင္ေသာ ဇီဝသတၱမ်ား ေလ်ာ့နည္းသြားျခင္း၊ မာက်ဴရီ ျပဒါးဓါတ္မ်ား စုပံုလာျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျမစ္ေနလင္းပိုင္ငါးႀကီးမ်ားအတြက္ အထူးအႏၱရာယ္ ရိွလာေစပါသည္။ ေရအတြင္း ဆည္မ်ားေဆာက္လုပ္ျခင္းေၾကာင့္၊ ေရကာတာမ်ားႏွင့္ ေရတံတိုင္းမ်ားေဆာက္လုပ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေစပါသည္။ ေရတြင္း ေဆာက္လုပ္မႈလုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈမွာ သိသိသာသာ ျဖစ္ၿပီး၊ အတိုင္းအဆ အလြန္ႀကီးမားလွပါသည္။ တည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္ ဇီဝမ်ိဳးကဲြမ်ား ဦးေရကို ကဲြျပားတည္ရိွေစၿပီး၊ ျမစ္ေရျဖင့္ ရွင္သန္ေရးအတြက္ မီွခိုေနၾကရေသာ ဇီဝသတၱဝါမ်ား၊ အပင္မ်ားေပ်ာက္ကြယ္ကာ၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ဆုတ္ယုတ္က်ဆင္းလာႏိုင္ ေစပါသည္။
လြတ္လပ္စြာ စီးဆင္းေနေသာ ဧရာဝတီျမစ္ကို ဆည္ျဖင့္ တားလိုက္ေသာေၾကာင့္ ေရၿငိမ္ေနေသာ ကန္သဖြယ္ ျဖစ္လာေပမည္။ ထိုအခါ အင္းဆက္မ်ား၊ ပက္က်ိမ်ားႏွင့္ အျခားေသာ တိရိစာၦန္မ်ားလည္း ပိုမို တိုးပြား လာႏိုင္ၿပီး ေရာဂါပိုးသယ္ေဆာင္ႏိုင္ေသာ ကပ္ပါးမ်ား၊ ပိုးမႊားမ်ားလည္း ပိုမို ေပါက္ဖြားလာေစႏိုင္သည့္ အႏၱရာယ္ ရိွပါသည္။ ကပ္ပါးသံေကာင္မ်ားသည္ ေရာဂါမ်ိဳးစံုကို ျဖစ္ေစႏိုင္ၿပီး မလႈပ္ရွားႏိုင္ျခင္း၊ ၾကြက္သားမ်ားအား ေပ်ာ့သြားျခင္း၊ ကိုယ္ခႏၶာ ခ်ိနဲ႔သြားျခင္း၊ အေရျပားေရာဂါမ်ား၊ အသည္းပ်က္ျခင္းမွသည္ ဝက္ရူးျပန္ေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့သည္အထိ ပ်က္သြားျခင္း၊ ကင္ဆာေရာဂါမ်ားအထိ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ ေရာဂါစဲြကပ္ ခံရသူမ်ားသည္ အျခားေရာဂါမ်ားလည္း ထပ္မံ ကူးစက္ခံရေစရန္ လြယ္ကူပါသည္။
(ကခ်င္လူမႈဖံြ႕ၿဖိဳးေရးကြန္ယက္အဖဲြ႕၏ အစီရင္ခံစာမွ ကိုးကားထားပါသည္)
ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္ေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးမႈမ်ား၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းမႈဘဝမ်ား ပ်က္စီးၾကရျခင္းမ်ား၊ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းရိွ ေျမႏုႏံုးတင္ စိုက္ခင္းမ်ား ပ်က္စီးေစျခင္း၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးျခင္းမ်ား၊ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အႏၱရာယ္မ်ား ကို ႀကံဳေတြ႔ၾကရေပလိမ့္မည္။
ဧရာဝတီျမစ္ကို မီွတင္းေနထိုင္ၾကသည့္ လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာတို႔ ဆိုးက်ိဳးဒဏ္ သင့္မႈမ်ားကို ခံစားၾကရေပေတာ့မည္။ ဌက္ဖ်ားေရာဂါ ပ်ံ႕ႏွံ႕ကူးစက္လာႏိုင္သကဲ့သို႔ ေရေလွာင္တာတမံမ်ားမွ ထြက္လာေသာ ျပဒါးဆိပ္သင့္မႈ ျပႆနာမ်ားကိုလည္း ျမန္မာျပည္သူတို႔ ခံစားၾကရေပမည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားအားလံုး၏ အေမြအႏွစ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ရာဇဝင္၊ သမိုင္း လည္း ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ေတာ့မည္ ျဖစ္ေပသည္။ အတိတ္ကာလတြင္ လွပခမ္းနားစြာ ရိွခဲ့ေသာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးသည္ ေနာင္အနာဂတ္တြင္ ပ်က္စီးတိမ္ေကာ ေပ်ာက္ပ်က္သြားေပလိမ့္မည္။
ဤကဲ့သို႔ အဖိုးတန္ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကို ပ်က္စီးေအာင္ လုပ္ျခင္းသည္ ျမန္မာတမ်ိဳးသားလံုး၏ အသက္စည္းစိမ္၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္၊ က်န္းမာေရး၊ လံုၿခံဳေရး၊ တိရစာၦန္မ်ား မ်ိဳးတုန္းေပ်ာက္ကြယ္မႈ၊ ေဂဟစနစ္ႏွင့္ လူသားအခြင့္အေရးမ်ား ဆံုးရႈံး သြားေစမည္ ျဖစ္သည့္အတြက္ အမ်ိဳးသားေရးတာဝန္တရပ္ အေနႏွင့္ ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ရမည္မွာ ျမန္မာတမ်ိဳးသားလံုး၏ တာဝန္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။
ျမန္မာတမ်ိဳးသားလံုး ပ်က္စီးေစမည့္အေရး၊ လူမ်ိဳးပါတိမ္ေကာေပ်ာက္ပ်က္မည့္ အေရးကို လ်စ္လ်ဴရႈ၍ ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္ စီမံကိန္းကို ဆက္လက္ တည္ေဆာက္ အေကာင္အထည္ေဖၚမည္ ဆိုပါက ျပဳလုပ္သူမ်ားသည္ သမိုင္းတရားခံမ်ား ျဖစ္ၾကေပမည္။။။
ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္ စီမံကိန္းကို အၾကြင္းမဲ့ ကန္႔ကြက္ပါသည္။
ဧရာဝတီျမစ္ကိုပိတ္၍ (၁၅၂) မီတာ အျမင့္ရိွေသာ ဧရာမဆည္ႀကီး တခုကို တည္ေဆာက္ၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားကို တရုတ္ျပည္သို႔ ပို႔လႊတ္ေရာင္းခ်ရန္ တရုတ္ကုမၸဏီအား ရင္းႏီွးျမွဳပ္ႏွံခြင့္ျပဳခဲ့သည္။
ဧရာဝတီျမစ္သည္ ကခ်င္ျပည္နယ္ရိွ မလိခႏွင့္ အင္မိုင္ခ(ေမခ) ျမစ္ဖ်ားေပါင္းစံုရာမွ ေန၍ စတင္စီးဆင္းသည္။ ဤျမစ္ဖ်ားခံရာ ျမစ္ႏွစ္စင္းလံုးသည္ ဟိမဝႏၱာေတာင္တန္း၏ အေရွ႕ေတာင္ပိုင္းေဒသ မွ ျမစ္ဖ်ားခံလာျခင္းျဖစ္သည္။ အင္မိုင္ချမစ္သည္ ပူတာအို ေျမာက္ဘက္ရိွ လင္ေဂြလာ ေရခဲေတာင္ထြဋ္မွာ စတင္ေပၚထြန္းသည္။ ျမစ္ဆံုသည္ ကခ်င္ျပည္နယ္ ၿမိဳ႕ေတာ္ ျဖစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕၏ ေျမာက္ဘက္ (၂၈) မိုင္ အကြာတြင္ တည္ရိွသည္။
ေရအားလွ်ပ္စစ္လုပ္ငန္း စီမံခ်က္(၇) ခုမွာ ဧရာဝတီျမစ္ဆံု၊ ခ်ီေဗြ၊ ပါရီွး၊ လာကင္၊ ဖီေဇာ၊ ေခါင္ဂလန္ဖူ၊ လိုင္ဇာ ျဖစ္သည္။
ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္သည္ ဤျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ တရုတ္တို႔က တည္ေဆာက္မည့္ ဆည္ႀကီး (၇) ခုအနက္ ပထမဦးဆံုးဆည္လည္း ျဖစ္သည္။
ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္ တည္ေဆာက္ၿပီးသည္ႏွင့္ ဆည္၏ အထက္ပိုင္းတြင္ ေရေလွာင္ကန္ အတြင္းသို႔ ေရျဖည့္သြင္းသည္ ႏွင့္တၿပိဳင္နက္ ေရေလွာင္ကန္ႀကီး၏ အျမင့္ဆံုး ေရခ်ိန္မွတ္ထက္ နိမ့္ေသာေနရာမ်ားမွ လူထုမ်ား ေျပာင္းေရႊ႕ေပးရေတာ့မည္။ သူတို႔၏ အိုးအိမ္မ်ား၊ စိုက္ပ်ိဳးေျမယာမ်ား၊ ဘိုးဘြားပိုင္ ေျမေနရာမ်ားႏွင့္ အထြဋ္အျမတ္ ထားရာေနရာ မ်ားလည္း ေရေအာက္သို႔ ေရာက္ရိွ ျမဳပ္ကြယ္သြားေပမည္။ ေက်းရြာေပါင္း ၄၇ ရြာကို လံုးဝေရဖံုးလႊမ္း သြားမည္ျဖစ္ၿပီး၊ လူဦးေရ ခန္႔မွန္းေခ်အားျဖင့္ ၁၀၀၀၀ မွ် အိုးအိမ္မဲ့ျဖစ္ကာ ေရႊ႔ေျပာင္းၾကရေပမည္။ လံုးဝေရလႊမ္းခံရမည့္ ေက်းရြာမ်ား အျပင္ အျခားေက်းရြာ အမ်ားသည္လည္း လယ္ယာၿခံေျမမ်ား ဆံုးရံႈးႏိုင္ျခင္း၊ သစ္ေတာမ်ား ဆံုးရံႈးျခင္း၊ ကူးသန္းသြားလာေရး လမ္းေၾကာင္းမ်ား ေရျမဳပ္ သြားျခင္းမ်ား ေရလႊမ္းခံရျခင္းေၾကာင့္ ေျပာင္းေရႊ႕လာသည့္ လူထုမ်ား ဝင္ေရာက္လာျခင္း၊ စသည့္ အက်ိဳးဆက္ မ်ားကိုလည္း ခံစားၾကရပါလိမ့္မည္။
ေဒသခံမ်ားသည္ တိုင္းရင္းေဆး သစ္ဥသစ္ဖုမ်ားကို သင့္ေလ်ာ္သည့္အခ်ိန္၊ ရာသီတြင္ ရွာေဖြ စုေဆာင္းၾကသည္လည္း ရိွၾကသည္။ ေနာင္မ်ိဳးဆက္မ်ားအထိ ဆက္လက္သံုးစဲြႏိုင္ရန္ သစ္ပင္၏ ပင္စည္မွ အေပြးကိုမယူဘဲ အကိုင္းအခက္မ်ားကိုသာ ယူၾကပါသည္။ တိုင္းရင္းေဆးဝါးမ်ားအျပင္ အခ်ိဳ႕ေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကလည္း သစ္မဟုတ္ေသာ ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ားအေပၚ မီွခို၍ အသက္ရွင္သန္ ရပ္တည္ေနၾကရသည္။ မိႈမ်ား၊ ဟင္းရြက္မ်ိဳးစံု၊ ေတာထြက္ သစ္သီးမ်ိဳးစံုကို ေရာင္းခ်ကာ ဝင္ေငြရွာ ၾကသည္။ ဤေတာမ်ားသည္ ေက်းလက္ေန လူထုမ်ားအတြက္ ဘဏ္တခုသဖြယ္ တန္ဖိုးရိွလွသည္။
ျမစ္ဆံုဆည္ ေဆာက္လိုက္သည့္အခ်ိန္တြင္ ဤေတာမ်ားမွာ ေရေအာက္ေရာက္သြားေတာ့မည္ ျဖစ္ၿပီး ရွင္သန္ေနထိုင္ႏိုင္သည့္ ဘဝမ်ားလည္း ပ်က္စီး ၿပိဳကဲြၾကရေပေတာ့မည္။
ျမစ္ဆံုေဒသ၏ သဘာဝအလွအပႏွင့္ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား၏ ၾကြယ္ဝလွေသာ ယဥ္ေက်းမႈေၾကာင့္ လူမ်ားစြာ လာေရာက္ လည္ပတ္ေလ့ရိွပါသည္။ ခရီးသြားလုပ္ငန္းမွေန၍ ေဒသခံမ်ား ဝင္ေငြ ရရိွေနပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အေရးပါသည့္ေနရာမ်ား ေရျမဳပ္ဆံုးရံႈးရေတာ့မည္ ျဖစ္သျဖင့္ လူအမ်ား ဂုဏ္ယူခဲ့ရေသာ ေနရာမ်ားသည္ ေနာင္မ်ိဳးဆက္မ်ားစြာတိုင္ ဆံုးရံႈးသြားေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။
ဆည္တည္ေဆာက္လိုက္မႈေၾကာင့္ ျမစ္ညာေဒသတြင္ ငါးမ်ားေရႊ႕ေျပာင္း အေျခခ် သားေပါက္မႈကို ပိတ္ပင္လိုက္သကဲ့သို႔ ျဖစ္သြားေစမည္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေရကာတာ အတြင္းႏွင့္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္း ေဒသမ်ားတြင္ ငါးအေရအတြက္ က်ဆင္းလာႏိုင္သကဲ့သို႔ ငါးမ်ိဳးစိတ္ မ်ားလည္း ေလ်ာ့နည္းလာႏိုင္သည္။
ျမစ္ေအာက္ေျချမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္ႏွင့္ ျမစ္ေၾကာင္းႏွင့္ နီးစပ္ရာေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းမ်ားတြင္ ဆည္ႀကိီးမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚရေသာ ဆုိးက်ိဳးမ်ားကို သိသိသာသာ ႀကံဳေတြရႏိုင္ပါသည္။
အထူးသျဖင့္ ျမစ္၏ ေရစီးဆင္းမႈမ်ား ေျပာင္းလဲသြားၿပီး ေရလႊမ္းႏံုးတင္ေသာ လြင္ျပင္မ်ားကို ေျပာင္းလဲ သြားေစႏိုင္ပါသည္။ ဤသို႔ ျဖစ္သည္ႏွင့္အမွ် ျမစ္ေရက်ခ်ိန္တြင္ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ တံငါလုပ္ငန္း၊ အိမ္ေမြးတိရစာၦန္ေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္း၊ ႏံုးတင္ေျမႏုလြင္ျပင္မ်ားတြင္ သစ္ေတာထြက္ ပစၥည္းမ်ား ရွာေဖြ စားေသာက္ ေနထိုင္ၾကေသာ သူမ်ား၏ သက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းလုပ္ငန္းမ်ားသည္လည္း မ်ားစြာ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္ႏိုင္ပါသည္။ ဆည္တည္ေဆာက္ လိုက္ျခင္းႏွင့္ သဘာဝ အရ ေရတက္မႈမ်ား ေလ်ာ့နည္း က်ဆင္းလာသည္ႏွင့္ အမွ် ျမစ္ေအာက္ေျခ ေဒသေနလူထုမ်ား၏ စီးပြားေရးကို ထိခိုင္လာႏိုင္ပါသည္။ သို႔ျဖစ္သည္ႏွင့္အမွ် မိမိတို႔ တတ္ကၽြမ္းထားသည့္ သက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္မႈမ်ားမွာ အလုပ္မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘဲ ေနာက္ဆံုး ေျပာင္းေရႊ႕အေျခခ်ျခင္း၊ ၿမိဳ႕ျပေဒသမ်ား၌ က်ပမ္းလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အလုပ္လုပ္၍ ေငြရွာရျခင္းႏွင့္ ဆင္းရဲမဲြေတမႈမ်ား ျဖစ္လာေစႏိုင္သည္ ဟု ကမၻာ့ဆည္မ်ားဆိုင္ရာ ေကာ္မရွင္က ဆိုထားပါသည္။
ဧရာဝတီျမစ္သည္ ကမၻာေပၚတြင္ ပၪၥမေျမာက္ ႏံုးေျမအနည္အႏွစ္ အက်ဆံုး ျဖစ္ပါသည္။ အနည္အႏွစ္ မ်ားမႈေၾကာင့္ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးအတြင္း အနည္အႏွစ္ ပို႔ခ်မႈႏႈန္း ပိုျမန္ၿပီး သိုေလွာင္ႏိုင္စြမ္းလည္း အလ်င္အျမန္ ေလ်ာ့နည္း က်ဆင္းေစပါလိမ့္မည္။
ဆည္တာတမံမ်ားက ျမစ္မ်ားသယ္ေဆာင္လာေသာ အနယ္အႏွစ္မ်ားကို တားဆီးထားလိုက္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းသို႔ မေရာက္ရိွႏိုင္ေတာ့ပါ။ ဤအနယ္အႏွစ္မ်ားသည္ ပံုမွန္အားျဖင့္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းေဒသရိွ ေရလႊမ္းေနတတ္ေသာ ေျမႏုလြင္ျပင္မ်ားႏွင့္ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚေဒသမ်ားတြင္ သီးႏွံအထြက္ေကာင္းေစရန္ ေျမၾသဇာအျဖစ္ ျဖည့္ဆီးေပးၾကပါသည္။ ထို႔ျပင္ ေရေနအပင္မ်ားႏွင့္ ငါးမ်ားအတြက္လည္း အာဟာရဓါတ္ ျဖစ္ေစပါသည္။ ဆည္မ်ား တည္ေဆာက္လိုက္ျခင္းေၾကာင့္ သဘာဝအရ ေရလႊမ္းမိုးတတ္သည့္ ပံုစံကို ပ်က္စီး သြားေစၿပီး ႏံုးတင္ ေဒသမ်ားႏွင့္ ျမစ္ေအာက္ေျခရိွ ႏံုးတင္ လြင္ျပင္မ်ားသို႔ သဘာဝအရ ေရႏွင့္ ေျမဆီဓါတ္မ်ား ျဖည့္တင္းေပးမႈကို ဟန္႔တား လိုက္သည့္ႏွယ္ ရိွေစပါသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္တြင္ စိုက္ပ်ိဳးေရး အထြက္ႏႈန္းကို ထိခိုက္ေစပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚေဒသသည္ ျမန္မာ့ဆန္အထြက္၏ ၆၀% ကို ထုတ္လုပ္ေပးေနေသာ ေဒသလည္း ျဖစ္ရာ မ်ားစြာ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္မႈ ရိွလာေစႏိုင္ပါသည္။
ႀကီးမားေသာ ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္ လုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ ေရစီးဆင္းမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ဤအတြက္ေၾကာင့္ ျမစ္ေၾကာင္းရိွ ျမစ္ကမ္းပါး တိုက္စားမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္သည္။ ေရေလွာင္ထားသည့္ ဆည္မွ ေရထုတ္လႊတ္လိုက္သည့္အခါ ဆည္သည္ ဆာေလာင္ေနသည့္ႏွယ္ ျဖစ္လာပါသည္။ တာတမံအေနာက္တြင္ အနယ္ထိုင္ေနေသာ အနယ္အႏွစ္မ်ားကို ျပန္လည္ ျဖည့္ဆီးႏိုင္ရန္ အတြက္ ျမစ္ကမ္းပါးမ်ားကို တိုက္စားမႈမ်ား ျဖစ္ေစၿပီး ဤအတြက္ေၾကာင့္ ကမ္းပါးတိုက္စားမႈမ်ား ပို၍ ျဖစ္ေစပါသည္။ ျမစ္ကမ္းပါးမ်ား ရုတ္တရက္ တိုက္စားၿပိဳက်ျခင္းသည္ အႏၱရာယ္တခု ျဖစ္သကဲ့သို႔၊ ေက်းရြာေနလူထုမ်ားမွာ ၄င္းတို႔၏ အိမ္မ်ားကို ကုန္းတြင္းပိုင္းသို႔ ပို၍ ေျပာင္းေရႊ႕ၾကရသည့္ အေျခအေန ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ျမစ္ဆံုအနီးတြင္ မ်ားေသာ လူထုမ်ားမွာ မိုးရာသီတြင္ စပါးစိုက္ပ်ိဳးၾကၿပီး၊ ေႏြရာသီတြင္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ စိုက္ပ်ိဳးၾကပါသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သည္ ေျမဆီၾကြယ္လွေသာ ျမစ္ကမ္းေဒသကို အသံုးခ်၍ စိုက္ပ်ိဳးၾကၿပီး မိသားစုစားရန္ အတြက္ မီွခိုေနၾကရပါသည္။ အကယ္၍ ဤျမစ္ကမ္းပါးသာ တိုက္စားၿပိဳက်ခဲ့ပါက ဤေျမဆီၾကြယ္ဝလွေသာ ေျမမ်ားတြင္ သူတို႔မီွခိုေနထိုင္ ၾကရသည့္ အခြင့္လည္း ဆံုးရံႈးသြားရဖြယ္ ရိွပါသည္။
ငလ်င္ႀကီးမ်ား၏ ျပင္းအား၊ တည္ေနရာႏွင့္ ထူးျခားခ်က္မ်ားကို လိုက္၍ ငလ်င္မ်ားေၾကာင့္ ဆည္မ်ား၌ အက္ေၾကာင္းမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစႏုိင္ၿပီး တခါတရံ ဆည္ၿပိဳက် က်ိဳးေပါက္သည္အထိ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ ငလ်င္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ အႏၱရာယ္မ်ား ေလ့လာအကဲျဖတ္ေရး အစီအစဥ္ (Global Seismic Hazard Assessment Program) ၏ အခ်က္အလက္မ်ားအရ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ငလ်င္အႏၱရာယ္ ျမင့္ေသာ အေျခအေနမွ အလြန္တရာ ျမင့္မားစြာ တည္ရိွေနေသာ ေဒသအတြင္းတြင္ က်ေရာက္ေနၿပီး ေျမာက္ပိုင္း ကခ်င္ျပည္နယ္ ႏွင့္ စစ္ကိုင္းတိုင္း အတြင္းတြင္ တသမတ္တည္း ျမင့္မားစြာ ရိွေနခဲ့ပါသည္။ ဧရာဝတီ ျမစ္ဆံုဆည္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ျဖတ္သြားေသာ ယူေရရွားေျမျပတ္လႊာႏွင့္ အိႏၵိယေျမျပတ္လႊာေတြ႕ဆံုရာ ငလ်င္အက္ေၾကာင္းမွ ကီလိုမီတာ ၁၀၀ ေအာက္ေလ်ာ့နည္းေသာ ေဒသအတြင္း က်ေရာက္ေနပါသည္။ စစ္ေၾကာင္း ေျမလႊာျပတ္ေၾကာင္းတြင္ တိုင္းတာမႈအရ ျပင္းအားအဆင့္ (M 7.0- 8.0) အဆင့္ရိွေသာ ငလ်င္မ်ားကိုလည္း ေတြ႔ႀကံဳခဲ့ရဖူးပါသည္။ ဆည္ႀကီးမ်ား တည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္ ငလ်င္မ်ားျဖစ္ပြားေစရန္ ပိုမိုတြန္းအားေပး သကဲ့သို႔ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ ဆည္မ်ားေၾကာင့္ ငလ်င္ျဖစ္ေပၚရမႈမ်ားကိုလည္း ေတြ႕ရိွခဲ့ၾကရၿပီး အပိုတိုးလာေသာ ေရဖိအားမ်ားေၾကာင့္ ဆည္ေအာက္ေျခရိွ ေျမအက္ေၾကာင္းငယ္မ်ားတြင္ ဖိအားပိုတိုးလာေစျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ေရကာတာမွ ေရလွ်ံက်သည္ျဖစ္ေစ၊ ဆည္က်ိဳးေပါက္သည္ျဖစ္ေစ ရုတ္တရက္ ေရလႊမ္းမႈ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ ထိုသို႔မဟုတ္လွ်င္လည္း ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္ေသာ စက္ရံုမ်ားတြင္ ခ်ိန္ခါမဟုတ္ဘဲ ရုတ္တရက္ တာတမံမွ ေရစြန္႔ထုတ္သည့္ အျဖစ္မ်ိဳး ရိွႏိုင္ပါသည္။ ေရစြန္႔ထုတ္လိုက္သည့္အခါ ေရအျမင့္ ခ်က္ခ်င္းတက္လာၿပီး ျမစ္အေျခပိုင္းရိွ လူထုမ်ားမွာ ႀကိဳတင္သတိေပးမႈ မရိွဘဲ ေရအႏၱရာယ္ႏွင့္ ႀကံဳေတြ႕ရႏိုင္ပါသည္။ လူအမ်ားအဖို႔ ၄င္းတို႔၏ေလွမ်ား၊ ငါးဖမ္းကိရိယာမ်ား ဆံုးရံႈးၾကရၿပီး ရုတ္တရက္ ေရျမင့္တက္လာမႈေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕မွာ ေရနစ္ေသဆံုး ၾကရပါလိမ့္မည္။
ထင္ရွားေသာ ပညာရွင္တဦးက ဧရာဝတီျမစ္သည္ ကမၻာ၏ထင္ရွားေသာ ျမစ္ႀကီးမ်ားတြင္ တစင္း အပါအဝင္ ျဖစ္သည္ဟု ေဖၚျပခဲ့ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ၄င္း၏စီးဆင္းမႈပမာဏ၊ အရွည္အလ်ားႏွင့္ ဤျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ထိန္းသိမ္းထားေသာ စံုလင္လွသည့္ ဇီဝမ်ိဳးကဲြမ်ားအရ တန္ဖိုးသတ္မွတ္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ က်ယ္ျပန္႔လွေသာ ေရစီးဆင္းရာ လမ္းေၾကာင္း တေလွ်ာက္ရိွ သဘာဝေဂဟေဗဒစနစ္ကို ထိန္းသိမ္းထားရန္သည္ အေရးႀကီးလွၿပီး ျမစ္ေၾကာင္း အတြင္းရိွ ထူးျခားတန္ဖိုးရိွသည့္ ေရညိွေရေမွာ္မ်ား၊ အေကာင္ငယ္မ်ားႏွင့္ ျမစ္ေၾကာင္းကို မီွခိုရွင္သန္ေနၾကရေသာ ျပည္သူလူထုမ်ားအတြက္လည္း အသက္ေသြးေၾကာပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ဆည္ႀကီးမ်ား တည္ေဆာက္လိုက္ျခင္းျဖင့္ ဆိုးက်ိဳးမ်ား ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ျမစ္ေၾကာင္းရိွ သဘာဝေဂဟစနစ္ တည္တံ့ေနမႈကို မထိန္းသိမ္းႏိုင္ေတာ့ပဲ ျမစ္ေၾကာင္း၏ ေဂဟစနစ္ကို ၿပိဳကဲြေစပါသည္။ ဆည္ကျခားထားလိုက္ေသာ ျမစ္၏ အထက္ႏွင့္ေအာက္ ဇီဝမ်ိဳးကဲြမ်ားကို သီးသန္႔ပိုင္းျခားသလို ရိွေစၿပီး၊ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ထိန္းသိမ္း ရွင္သန္မႈစနစ္ကို ျဖစ္ေစေသာ ဇီဝသတၱဝါမ်ား ေရႊ႕ေျပာင္းသြားလာမႈကို ပိုင္းျခားျဖတ္ေတာက္ သလို ျဖစ္ေစပါသည္။ ထို႔ျပင္ ယခင္က ေရလႊမ္းႏံုးတင္ေသာ လြင္ျပင္မ်ားႏွင့္ ျမစ္ေရကိုလည္း ထိေတြ႕မႈ ကင့္မဲ့လာေစပါသည္။ ဆည္မွစြန္႔ထုတ္လုိက္ေသာ ေရမ်ားတြင္ အနယ္အႏွစ္ ပါဝင္မႈနည္းၿပီး၊ ဓါတုသေဘာအရလည္း ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျမစ္ေရ တြင္ျဖစ္လာေစပါသည္။
ေဒသေပါက္ ဌက္မ်ိဳးကဲြမ်ားသည္ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္တြင္ က်က္စားၾကၿပီး ဧရာဝတီျမစ္ အလယ္ပိုင္းေဒသသည္ တိဘက္ႏွင့္ ဟိမဝႏၱာေျမာက္ပိုင္း အျခားေဒသမ်ားမွ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ ၾကေသာ ေရေပ်ာ္ဌက္မ်ားအတြက္ ေဆာင္းခိုရာအတြက္၊ နားခိုအေျခခ်ရာ ေနရာျဖစ္ပါသည္။ ေရ၏ အရည္အေသြး ေျပာင္းလဲသြားျခင္း၊ ငါးမ်ားတည္ရိွမႈ အေရအတြက္ ေျပာင္းလဲသြားျခင္းအတြက္ ဌက္မ်ား အေျခခ်မႈမ်ားတြင္လည္း ထိခိုက္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစလိမ့္မည္။ ကမၻာ၏ အျခားေသာ ေဒသမ်ားတြင္ ရွာေဖြမေတြ႔ႏိုင္ေသာ ဌက္မ်ိဳးမ်ားေပ်ာက္ကြယ္ ဆိတ္သုဥ္းရမည့္ အေျခအေနလည္း ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။
ဤသို႔ သားေကာင္မ်ား ေပ်ာက္ကြယ္သြားရျခင္းသည္ ေရႊ႕ေျပာင္းအေျခခ်မႈ ပံုစံပ်က္ယြင္းသြားေစျခင္း၊ ေရ၏ အရည္အေသြး က်ဆင္းသြားျခင္း၊ ေရ၏ ျမစ္ေၾကာင္း စီးဆင္းမႈ သဘာဝေျပာင္းလဲ သြားျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚႏုိင္ပါသည္။ ဧရာဝတီ ျမစ္ဆံုဆည္ တည္ေဆာက္ေရးႏွင့္ အင္မုိင္ခ(ေမခ) ျမစ္ေပၚတြင္ တည္ေဆာက္မည့္ အဆိုျပဳထားေသာ အျခားေသာ ဆည္မ်ားေၾကာင့္ ယခုကာလကတည္းက မ်ိဳးတုန္းလုနီးပါးျဖစ္ေနေသာ အထူးရွားပါးေနၿပီ ျဖစ္သည့္ ဧရာဝတီ လင္းပိုင္မ်ား ကိုလည္း အႏၱရာယ္ ရိွေစႏိုင္ပါသည္.။ ျမစ္အထက္ပိုင္းတြင္ ဆည္တည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေသာ ျပဒါးဓါတ္မ်ား ဇီဝသတၱမ်ားတြင္ စုပံုသိပ္သည္း လာျခင္းေၾကာင့္လည္း ပို၍ ဆုိးရြားေစႏိုင္ပါသည္။ ျပဒါးဆိပ္သင့္မႈ ျပႆနာမွာ ျဖစ္လာႏိုင္ဖြယ္ ရိွသည့္ ႀကီးေလးေသာ ျပႆနာတခု ျဖစ္ပါသည္။ ဤဓါတ္မွာ လူတို႔၏ ဗဟိုအာရံုေၾကာစနစ္ကုိ အဆိပ္အေတာက္ ျဖစ္ေစေသာ ဓါတ္တမ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။
မလိခႏွင့္ အင္မိုင္ခ(ေမခ)ျမစ္မ်ားသည္ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း အဓိက ေရႊတူးေဖၚ ရွာေဖြၾကရာ ေနရာမ်ားျဖစ္ေနပါသည္။ ေရႊတူးေဖၚထုတ္လုပ္ရာ ေနရာမ်ားသည္ ဆည္တည္ေဆာက္မည့္ ေနရာ၏ ျမစ္ညာပိုင္းျဖစ္ၿပီး၊ ေရတြင္ ျပဒါးဓါတ္ပါဝင္မႈႏႈန္း ျမင့္ေနၿပီး ျဖစ္ေနၿပီဟု ယူဆႏိုင္ဖြယ္ ရိွပါသည္။ ၂၀၀၃ တြင္ စမ္းသပ္စစ္ေဆးခ်က္အရ ဧရာဝတီ ျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္အတြင္း ေနထိုင္ေသာ ငါးအမ်ိဳး(၂၂) မ်ိဳးအတြက္ ျပဒါးပါဝင္မႈႏႈန္း အမွန္ပင္ ျမင့္မားေနေၾကာင္း ေတြ႕ရိွရပါသည္။ ဤေဒသအတြင္း ျမင့္မားစြာ ပါဝင္ေနေသာ ျပဒါးဓါတ္မ်ားသည္ တာတမံ၏ ေနာက္ေက်ာတြင္ စုပံုေနၾကမည္ ျဖစ္ၿပိး ေနာက္ပိုင္းတြင္ မီသိုင္းလ္ မာက်ဴရီအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ဆည္မွ ေရထုတ္လႊတ္သည့္ အခါ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းတြင္ ေနထိုင္ၾကသူမ်ားသည္ ျပဒါးဆိပ္သင့္ေနေသာ ေရႏွင့္ ငါးမ်ားကို ထိေတြ႔ၾကရေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။ ဤဆိုးက်ိဳးကို ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႔ေအာက္ဘက္ ၂၈မိုင္အတြင္း ေနထိုင္ၾကေသာ လူဦးေရေပါင္း (၁၄၀၀၀၀) ကို ထိခိုင္ဖြယ္ ရိွေနပါသည္။ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာတေလွ်ာက္ ေနထိုင္ၾကေသာ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ား၊ ငါးမ်ားကို ဖမ္းစားၾကသည့္ ဌက္မ်ားႏွင့္ အျခားႏို႔တိုက္ သတၱဝါမ်ားသည္လည္း အဆိပ္သင့္ခံရဖြယ္ ရိွေနပါသည္။ လူမႈအဖဲြ႕အစည္းတခုလံုး၏ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္လာေစေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။
ကမၻာ့သဘာဝဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးသမဂၢ ( World Conservatiion Union) ၏ အဆိုအရ ေရေမွာ္ပင္မ်ား ပိတ္ဆို႔ထူထဲလာျခင္း၊ အေျခခ်ေနထိုင္ေသာ ဇီဝသတၱမ်ား ေလ်ာ့နည္းသြားျခင္း၊ မာက်ဴရီ ျပဒါးဓါတ္မ်ား စုပံုလာျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျမစ္ေနလင္းပိုင္ငါးႀကီးမ်ားအတြက္ အထူးအႏၱရာယ္ ရိွလာေစပါသည္။ ေရအတြင္း ဆည္မ်ားေဆာက္လုပ္ျခင္းေၾကာင့္၊ ေရကာတာမ်ားႏွင့္ ေရတံတိုင္းမ်ားေဆာက္လုပ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေစပါသည္။ ေရတြင္း ေဆာက္လုပ္မႈလုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈမွာ သိသိသာသာ ျဖစ္ၿပီး၊ အတိုင္းအဆ အလြန္ႀကီးမားလွပါသည္။ တည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္ ဇီဝမ်ိဳးကဲြမ်ား ဦးေရကို ကဲြျပားတည္ရိွေစၿပီး၊ ျမစ္ေရျဖင့္ ရွင္သန္ေရးအတြက္ မီွခိုေနၾကရေသာ ဇီဝသတၱဝါမ်ား၊ အပင္မ်ားေပ်ာက္ကြယ္ကာ၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ဆုတ္ယုတ္က်ဆင္းလာႏိုင္ ေစပါသည္။
လြတ္လပ္စြာ စီးဆင္းေနေသာ ဧရာဝတီျမစ္ကို ဆည္ျဖင့္ တားလိုက္ေသာေၾကာင့္ ေရၿငိမ္ေနေသာ ကန္သဖြယ္ ျဖစ္လာေပမည္။ ထိုအခါ အင္းဆက္မ်ား၊ ပက္က်ိမ်ားႏွင့္ အျခားေသာ တိရိစာၦန္မ်ားလည္း ပိုမို တိုးပြား လာႏိုင္ၿပီး ေရာဂါပိုးသယ္ေဆာင္ႏိုင္ေသာ ကပ္ပါးမ်ား၊ ပိုးမႊားမ်ားလည္း ပိုမို ေပါက္ဖြားလာေစႏိုင္သည့္ အႏၱရာယ္ ရိွပါသည္။ ကပ္ပါးသံေကာင္မ်ားသည္ ေရာဂါမ်ိဳးစံုကို ျဖစ္ေစႏိုင္ၿပီး မလႈပ္ရွားႏိုင္ျခင္း၊ ၾကြက္သားမ်ားအား ေပ်ာ့သြားျခင္း၊ ကိုယ္ခႏၶာ ခ်ိနဲ႔သြားျခင္း၊ အေရျပားေရာဂါမ်ား၊ အသည္းပ်က္ျခင္းမွသည္ ဝက္ရူးျပန္ေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့သည္အထိ ပ်က္သြားျခင္း၊ ကင္ဆာေရာဂါမ်ားအထိ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။ ေရာဂါစဲြကပ္ ခံရသူမ်ားသည္ အျခားေရာဂါမ်ားလည္း ထပ္မံ ကူးစက္ခံရေစရန္ လြယ္ကူပါသည္။
(ကခ်င္လူမႈဖံြ႕ၿဖိဳးေရးကြန္ယက္အဖဲြ႕၏ အစီရင္ခံစာမွ ကိုးကားထားပါသည္)
ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္ေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးမႈမ်ား၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းမႈဘဝမ်ား ပ်က္စီးၾကရျခင္းမ်ား၊ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းရိွ ေျမႏုႏံုးတင္ စိုက္ခင္းမ်ား ပ်က္စီးေစျခင္း၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးျခင္းမ်ား၊ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အႏၱရာယ္မ်ား ကို ႀကံဳေတြ႔ၾကရေပလိမ့္မည္။
ဧရာဝတီျမစ္ကို မီွတင္းေနထိုင္ၾကသည့္ လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာတို႔ ဆိုးက်ိဳးဒဏ္ သင့္မႈမ်ားကို ခံစားၾကရေပေတာ့မည္။ ဌက္ဖ်ားေရာဂါ ပ်ံ႕ႏွံ႕ကူးစက္လာႏိုင္သကဲ့သို႔ ေရေလွာင္တာတမံမ်ားမွ ထြက္လာေသာ ျပဒါးဆိပ္သင့္မႈ ျပႆနာမ်ားကိုလည္း ျမန္မာျပည္သူတို႔ ခံစားၾကရေပမည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားအားလံုး၏ အေမြအႏွစ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ရာဇဝင္၊ သမိုင္း လည္း ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ေတာ့မည္ ျဖစ္ေပသည္။ အတိတ္ကာလတြင္ လွပခမ္းနားစြာ ရိွခဲ့ေသာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးသည္ ေနာင္အနာဂတ္တြင္ ပ်က္စီးတိမ္ေကာ ေပ်ာက္ပ်က္သြားေပလိမ့္မည္။
ဤကဲ့သို႔ အဖိုးတန္ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကို ပ်က္စီးေအာင္ လုပ္ျခင္းသည္ ျမန္မာတမ်ိဳးသားလံုး၏ အသက္စည္းစိမ္၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္၊ က်န္းမာေရး၊ လံုၿခံဳေရး၊ တိရစာၦန္မ်ား မ်ိဳးတုန္းေပ်ာက္ကြယ္မႈ၊ ေဂဟစနစ္ႏွင့္ လူသားအခြင့္အေရးမ်ား ဆံုးရႈံး သြားေစမည္ ျဖစ္သည့္အတြက္ အမ်ိဳးသားေရးတာဝန္တရပ္ အေနႏွင့္ ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ရမည္မွာ ျမန္မာတမ်ိဳးသားလံုး၏ တာဝန္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။
ျမန္မာတမ်ိဳးသားလံုး ပ်က္စီးေစမည့္အေရး၊ လူမ်ိဳးပါတိမ္ေကာေပ်ာက္ပ်က္မည့္ အေရးကို လ်စ္လ်ဴရႈ၍ ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္ စီမံကိန္းကို ဆက္လက္ တည္ေဆာက္ အေကာင္အထည္ေဖၚမည္ ဆိုပါက ျပဳလုပ္သူမ်ားသည္ သမိုင္းတရားခံမ်ား ျဖစ္ၾကေပမည္။။။
ဧရာဝတီျမစ္ဆံုဆည္ စီမံကိန္းကို အၾကြင္းမဲ့ ကန္႔ကြက္ပါသည္။